Hoàng Đạo

Hoàng Đạo (1907-1948)

Hoàng Đạo tên thật là Nguyễn Tường Long. Ông sinh ngày 11/10 năm Đinh Mùi tức 16/11/1907, tại làng Hàn Giang, huyện Cẩm Giàng, tỉnh Hải Dương.

Các bút hiệu khác: Tứ Ly, Tường Vân. đôi khi ký Phúc Vân (tên quy y Phật pháp)

Thuở nhỏ Nguyễn Tường Long học trường huyện, tên là Nguyễn Tường Tư (chính ra là Tứ), sau không đủ tuổi để đi thi, gia đình khai thêm bốn tuổi đổi tên thành Tường Long, và đổi ngày sinh (trên giấy khai sinh) thành 3/4/1903.

Năm 1924, đậu bằng Cao đẳng tiểu học Pháp và đỗ vào trường Luật Đông Dương tại Hà Nội.

1927, tốt nghiệp ông vào làm tham tá Ngân khố Hà Nội.  Ông vẫn tiếp tục học thêm.

1929, đậu tú tài Pháp, làm tham tá lục sự trong các toà án Chính quyền Bảo Hộ Pháp ở các tỉnh Trung, Nam và Bắc.

Trong thời gian này, có lần đã được bổ tri huyện, nhưng ông từ chối.
Nguyễn Tường Long lập gia đình với cô Marie Nguyễn Bình (1913-1975), được bốn người con: hai gái và hai trai.

Năm 1932, Nguyễn Tường Long đang làm việc ở Sài Gòn, được đổi về Hà Nội, vừa lúc Nhất Linh mua lại tờ Phong Hoá của Phạm Hữu Ninh.

Ngày 22/9/1932 báo Phong Hoá số 14, có nội dung hoàn toàn mới, và toà soạn mới ra đời.

Trên Phong Hoá, Nguyễn Tường Long lấy bút hiệu là Tứ Ly (giờ xấu nhất trong ngày), viết những bài đả kích châm biếm toàn bộ hệ thống quan lại của chính quyền thuộc địa và Triều đình Huế, bài trừ hủ tục trong xã hội Việt Nam. Những bài lý luận thời sự của ông, dẫn dắt tờ báo, điều khiển linh hồn cả hai tờ  Phong Hoá và sau này Ngày Nay.

Ông rất gần Nhất Linh với chủ trương diệt ngu dốt, đả phá những phong tục cổ hủ, nâng cao dân trí và theo mới triệt để. Lý luận của ông rất sắc bén và gây ảnh hưởng sâu đậm tới thanh niên thời bấy giờ.

Năm 1934, Nhất Linh thành lập Tự Lực Văn Đoàn gồm sáu thành viên đầu tiên: Nhất Linh, Khái Hưng, Tứ Ly Nguyễn tường Long, Thế Lữ, Thạch Lam và Tú Mỡ.

Sau này thêm thi sĩ Xuân Diệu thành bẩy người.

Tháng Sáu 1936, Phong Hoá sau số 190 đã bị Pháp đóng cửa. Tờ Ngày Nay, từ tháng Một 1935, là tờ báo thứ hai dự trữ của Tự Lực Văn Đoàn đã dần thay thế. Nguyễn Tường Long đổi bút hiệu thành Hoàng Đạo (Giờ tốt nhất trong ngày), ông hoàn tất những hồ sơ lớn về Vấn đề thuộc địa, Vấn đề cần lao, Công dân giáo dục, và phụ trách những mục:

• Người và Việc (cùng với những cây bút khác của Tự Lực Văn Đoàn).
• Trước vành móng ngựa – một loại Phóng sự ghi lại những tình cảnh bi hài của dân nghèo trước toà tiểu hình của Pháp đặt ra, nơi chính Hoàng Đạo có mặt, làm việc hàng ngày.

Khi còn đăng báo hàng tuần với từng bài nhỏ, người ta chưa thấy được hết ý nghĩa của loạt bài này. Nhưng khi thu góp tất cả trong một cuốn sách, thì đó chính là một lời tố cáo rõ nét nhất của cái chế độ nô lệ tàn nhẫn ghê gớm mà thực dân Pháp áp đặt lên dân thuộc địa nghèo đói, ngây dại Việt Nam. Đồng thời trong đó Hoàng Đạo đã sử dụng nghệ thuật viết văn phóng sự bằng một ngôn ngữ phải nói là đã đổi mới lạ lùng so với thời đó: sắc cạnh, châm biếm, sâu sắc và đau đớn vô cùng.

Sau số báo Ngày Nay 224 ngày 07 tháng 9, 1940, Tòa Soạn bị Pháp đóng cửa.

Lúc đó nhiều người trong tòa báo, thời thế và tinh thần dân chúng đã chuyển sang chính trị.

Năm 1941, Hoàng Đạo, Khái Hưng và Nguyễn Gia Trí bị Pháp bắt ở Hà Nội cùng nhiều người làm cách mạng, sau đó bị đưa đi an trí tại Vụ Bản thuộc Châu Lạc Sơn, tỉnh Hoà Bình.

Mãi đến năm 1943  Hoàng Đạo và Khái Hưng mới được giải về quản thúc tại Hà Nội.

Sau Thế Chiến thứ Hai, Pháp trở lại Việt Nam tháng 12/1946. Việc hoà giải bất thành, một số chính trị gia lánh sang Trung Hoa, trong đó có Hoàng Đạo.

Ông mất đột ngột ngày 22/7/1948 (16/6 năm Mậu Tý), trên chuyến xe lửa từ Hương Cảng về Quảng Châu, thi hài ông được an táng tại thị trấn Thạch Long Trung Quốc.

Tác phẩm đã in:

Trước vành móng ngựa (phóng sự, Đời Nay, Hà Nội, 1938),

Bùn lầy nước đọng (Đời Nay, 1938, vừa xuất bản đã bị chính quyền thưộc địa cấm lưu hành),

Mười điềutâm niệm (tiểu luận, Đời Nay, 1939),

Con đường sáng (tiểu thuyết, Đời Nay, 1940)

Tiếng đàn (truyện ngắn, Đời Nay, 1941).